We kennen het allemaal wel. Een dierbare vriend, een familielid, die vastzit in een situatie die ons hart breekt om te zien. Een ongelukkige relatie, een job die hen leegzuigt, een vicieuze cirkel waar ze maar niet uit lijken te komen. Onze eerste reactie, vanuit een plek van zorgzaamheid, is vaak om te helpen, om een uitweg te schetsen, om het 'beloofde land' te tonen. "Je zou zoveel gelukkiger zijn als je..."
Maar wat als die goedbedoelde wortel die we voorhouden, op dat moment helemaal niet gezien wordt noch gewenst is? Wat als onze pogingen om de weg naar een 'beter' leven te wijzen, de ander juist verder van ons verwijdert?
Want de waarheid is, hoe pijnlijk het soms ook is om te zien, dat onze vrienden meestal bijzonder goed weten dat er iets niet klopt. Ze voelen dat hun situatie niet klopt en er iets zou moeten veranderen. Wat ze op dat moment echter nodig hebben, is zelden een kant-en-klare oplossing of een ideaalbeeld van een betere toekomst.
Zelfzorg, in de breedste zin van het woord, leert ons om met compassie in het nu te leven, onszelf te accepteren waar we zijn, met al onze imperfecties en worstelingen. En diezelfde compassie en acceptatie is noodzakelijk in onze vriendschappen. Het is onze taak als een goede vriend om begripvol naast de ander te staan, zelfs als hun keuzes of hun tempo anders zijn dan wat wij zouden doen. Want laten we eerlijk zijn, wij staan niet in hun schoenen, wij hebben niet hun voorgeschiedenis en wij leven niet hun leven. Wij kunnen onmogelijk volledig begrijpen wat hen tegenhoudt, welke angsten er spelen, zelfs niet als we al een gelijkaardige situatie hebben doorgemaakt.
En vaak, heel vaak, is de behoefte van de ander op dat moment niet om geholpen of 'gered' te worden. Ze willen ventileren, hun hart luchten, de zwaarte even delen zonder dat er meteen een analyse of een oordeel volgt. Ze zoeken een veilige plek om hun frustratie, hun verdriet, hun verwarring te uiten, zonder dat ze zich hoeven te verdedigen of te rechtvaardigen.
Proberen 'helpen' op zo'n moment kan zelfs averechts werken. Het kan de ander het gevoel geven dat ze niet gehoord worden in hun huidige pijn, dat hun gevoelens niet oké zijn. Het kan een onbewuste boodschap geven dat ze 'anders' zouden moeten zijn, dat ze 'sneller' zouden moeten handelen. En dat is zelden wat iemand in die situatie nodig heeft. Of in elk geval niet als daar niet wordt naar gevraagd.
Wat dan wel? Het vraagt van ons om ons eigen 'helperssyndroom' en onze neiging om dingen 'op te lossen' even opzij te zetten. Het vraagt om geduld, een luisterend oor dat openstaat voor de situatie van de ander. Het gaat erom een veilige plek te creëren waarin ze zich gehoord, gezien en aanvaard voelen, zonder het gevoel dat jij vindt dat er iets moet veranderen.
Soms is de beste manier van steun een bevestigende knik, een oprechte vraag naar hoe ze zich voelen – zonder de drang om meteen met antwoorden of oplossingen te komen. Het is het vertrouwen dat onze vriend de innerlijke kracht en wijsheid bezit om uiteindelijk zijn eigen pad te vinden, in zijn eigen tempo.
Dus laten we de wortel even gewoon voor wat hij is. Laten we stoppen met het projecteren van onze eigen 'betere' toekomst op de ander. Laten we in plaats daarvan naast ze gaan staan, met respect en vertrouwen in hun vermogen tot zelfredzaamheid. Want echte vriendschap, echte liefde, gaat niet over het 'fixen' van de ander, maar over het onvoorwaardelijk aanvaarden van elkaar – in de goede én in de minder goede tijden. En soms is dat de meest pure vorm van zelfzorg die we onszelf en onze naasten kunnen geven.